Herdenkingsramen in De Nieuwe Kerk

In De Nieuwe Kerk zijn in de loop der eeuwen diverse gebrandschilderde ramen aangebracht die historische gebeurtenissen in beeld brengen of verwijzen naar de geschiedenis van Amsterdam.

De Nieuwe Kerk, in 1409 ingewijd, was eerst een rooms-katholieke en later, vanaf 1578, een protestantse kerk. Nadat de kerk in 1645 door brand was verwoest, werd ze in de oude gotische stijl herbouwd. Van het oudste gebrandschilderde raam in de kerk is alleen de onderste helft bewaard gebleven. Het werd in 1650 voor het noorderdwarsschip gemaakt door Gerrit Jansz. van Bronchorst. Het raam toont graaf Willem IV van Henegouwen die in 1342 een nieuw stadswapen toekent aan de stad Amsterdam.

Harry Op de Laak gaf het bovenste deel van het raam in 1977 een nieuwe voorstelling: onder een zwerm vogels die zich aftekent tegen een blauwe hemel kijkt een groepje mensen in zeventiende eeuwse kledij vanaf een balkon naar de plechtigheid die Van Bronchorst op het benedenraam weergaf. In de kleinere ramen van de Eggert- en Schutterskapel, rechts van de ingang, zijn de eveneens door Van Bronchorst gebrandschilderde familiewapens te zien van de Amsterdamse stadsbestuurders uit het midden van de zeventiende eeuw.

Nadat enkele oude gebrandschilderde ramen in de achttiende en negentiende eeuw waren vergaan, werd de traditie van de herdenkingsramen aan het eind van de negentiende eeuw weer opgepakt. Het eerste nieuwe herdenkingsraam werd in 1898 geinstalleerd ter ere van de inhuldiging van Koningin Wilhelmina. Dit grote raam in het zuiderdwarsschip, ontworpen door Otto Mengelberg, toont alle Oranjes vanaf Willem de Zwijger met daaronder Koningin Wilhelmina op haar troon, omringd door allegorische figuren.

Als een herinnering aan haar veertigjarig Regeringsjubileum kreeg Koningin Wilhelmina in 1939 twee ramen aangeboden door de burgers van Amsterdam. Deze ramen, gesitueerd boven het graf van Jan van Galen en links van het grote Van Bronchorst-raam, werden ontworpen door Willem van Konijnenburg en uitgevoerd door de glazenier Joep Nicolas. Van Konijnenburg wilde in de twee ramen de zegenrijke band tussen het Huis van Oranje en Nederland in verleden, heden en toekomst tot uitdrukking brengen. Bovenin de ramen portretteerde hij naast de Moeder des Vaderlands; Juliana van Stolberg ook Koningin Wilhelmina, haar moeder Emma (die in 1934 was overleden) en haar dochter prinses Juliana die in haar armen de toen een-jarige prinses Beatrix draagt. Ter gelegenheid van Vijftig jaar Bevrijding werd in 1995, als nagedachtenis aan de slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog en als viering van de herwonnen vrijheid, in de Zuiderbeuk een herdenkingsraam geinstalleerd naar een ontwerp van beeldend kunstenaar Toon Verhoef. Op 4 mei 1995 heeft Koningin Beatrix dit raam onthuld.

Bron: www.MarcMulders.com

Graaf Willem IV schenkt Amsterdam in 1342 het stadswapen
1650, Jan Gerritsz. van Bronckhorst (1603–1661), 1977, Harry op de Laak (1925–2012); gebrandschilderd glas

Dit is het oudste gebrandschilderde raam van De Nieuwe Kerk. Het werd geschonken door de Stad Amsterdam, die na de brand van 1645 veel bijdroeg aan de herbouw van de kerk, en is één grote uiting van stedelijke trots. Dat blijkt niet alleen uit de voorstelling –een belangrijke gebeurtenis uit Amsterdams verleden: de schenking van het stadswapen – maar ook uit de toegevoegde familiewapens van de toenmalige stadsbestuurders.

Hoog gezeten op een troon schenkt graaf Willem IV het stadswapen met drie Andreaskruisen aan een lid van het Amsterdamse stadsbestuur. Van Bronckhorst maakte een knappe compositie waarin de verheven positie van de graaf goed uitkomt. Het deel met de toeschouwers achter een balustrade en vogels in de lucht is niet van zijn hand. Het werd pas in 1977 uitgevoerd, naar ontwerp van Harry op de Laak.

Bron: https://www.nieuwekerk.nl/gebrandschilderde-ramen/